İSLAM TİCARET AHLAKI
Şükran YÜZBAŞI
ADRB Vaizi
Dinimizde Allah’a karşı kulluk vazifelerimizin yanında kendimize, ailemize, yaşadığımız topluma ve çevremizde münasebet kurduğumuz tüm varlıklara karşı ahlaki sorumluluklarımız vardır. Ahlak denilince akla, insanın karakteristik özellikleri ve yaşam tarzına bağlı olarak davranışlarına yansıyan duygu ve tutumları gelir. Yüce Dinimizde, ticaret ahlakı konusuna çok önem verilmiş, bu konu Allah ve kul hakkı ile birlikte mülahaza edilerek düzenlenmiştir. Bu nedenle; ticaret hayatımızda ve alış-verişlerimizde takınmamız gereken tavır ve davranışlarımız güzel ahlak üzere olmalıdır.
Yüce Kitabımızda “Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle olursa müstesna. Kendinizi helak etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.” (Nisa,4/29) buyurulmuştur. Görüldüğü gibi ayette, insanların birbirinin malını, hakkını rızası dışında yemesinin yasaklandığı, hatta helak sebebi sayıldığı ifadesi yer almaktadır. Aynı zamanda tüm semavi dinlerin de bir öğretisi olan “Kendine yapılmasını istemeyeceğin davranışı başka birine yapma” hadisi akla gelmektedir. İnsanlar bu hadiste Peygamberimizin vurguladığı değerli davranışı anlar, içselleştirir ve uygularsa birbirinin kötülüğünü istemez ve kendi menfaatlerini önceleyerek başkasının zarara uğramasına sebebiyet vermemiş olurlar.
Kaynaklarda Kur’an’da adı geçen peygamberlerden birçoğunun ticaretle iştigal ettiği bilgisine rastlamaktayız. Yine Sevgili Peygamberimiz Hz Muhammed (sav) daha çocukluk yıllarında yakınlarıyla birlikte ticaret kervanlarına katılmış, gençliğinde güvenilen ve aranılan bir ticaret erbabı olmuştur. O bu konuda : “Doğru sözlü ve güvenilir tüccar, (ahirette) peygamberler, sıddıklar ve şehitlerle beraberdir” (Tirmizi, Bûyû, 4) buyurarak, ticareti olması gerektiği gibi yapan tüccara müjde vermiştir. Yine bir gün Allah’ın Rasûlü (sav) pazarda bir buğday sergisine uğradı. Elini buğday yığınının içine daldırınca parmakları ıslandı. Bunun üzerine satıcıya:
“Bu ıslaklık ne?” diye sordu. Adam:
“Ey Allah’ın Rasûlü! Yağmur ıslattı,” dedi. Allah Rasulü (sav):
“İnsanların görüp aldanmaması için o ıslak kısmı ekinin üstüne çıkarsaydın ya!”
“Bizi aldatan, bizden değildir.” (Müslim, İman, 164) buyurarak satıcıyı ikaz etti.
“Nerede olursanız olun, Allah sizinle beraberdir. Allah yaptıklarınızı görür” (Hadid, 57/4) ayeti mucibince Biz Müslümanlar olarak hiç kimsenin görmediği yerlerde Allah’ın her daim bizi gördüğünü bilerek hareket ederiz.
Son olarak İslam’da ticaret ahlakı konusundaki ölçüyü bildiren ve bizlere ciddi uyarılar yapan ayetleri hatırlamakta fayda vardır:
Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline!
Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman, tam ölçerler.
Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar.
Onlar, büyük bir gün; insanların, âlemlerin Rabbinin huzurunda duracakları gün için diriltileceklerini sanmıyorlar mı? (Mutaffifin, 83/1-6) Asıl olan hayatımızın her alanında olduğu gibi ticaretlerimizde de doğru, dürüst, insanlık ve Müslümanlık onuruna yakışan tavır ve davranışlar sergilemektir. Vesselam…
