KURBAN VE KULLUK BİLİNCİ VAAZI
لَنْ يَنَالَ اللّٰهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَٓاؤُ۬هَا وَلٰكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوٰى مِنْكُمْۜ كَذٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ عَلٰى مَا هَدٰيكُمْۜ وَبَشِّرِ الْمُحْسِن۪ينَ
''Onların(Kurbanlıkların) etleri ve kanları asla Allah’a ulaşmaz. Fakat O’na sizin takvanız (Allah’a karşı gelmekten sakınmanız) ulaşır. Böylece onları sizin hizmetinize verdi ki, size doğru yolu gösterdiğinden dolayı Allah’ı büyük tanıyasınız. İyilik edenleri müjdele!'' (Hac:37)
Muhterem Müslümanlar!
Rabbimiz keseceğimiz kurbanları ,hacılarımızın haccını ve tüm ibadetlerimizi kabul eylesin!
*Vacip olan Kurban ibadeti ;Namaz ve Oruç ibadetlerinde olduğu gibi ,belirli zamanlarda ,Hac vaktinde kesilir !
لِيَشْهَدُوا مَنَافِـعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُو ا اسْمَ اللّٰهِ فٖٓي اَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلٰى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهٖيمَةِ الْاَنْعَامِۚ فَكُلُوا مِنْهَا وَاَطْعِمُوا الْـبَٓائِسَ الْفَقٖيرَؗ
“Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah'ın ismini anmaları (kurban kesmeleri için) sana (Kâbe'ye) gelsinler. Artık ondan hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin.” (Hac :28 )
Kurbanın Etimolojisi:
Kur’an’da Kurban kelimesini çağrıştıran ; ”nüsük,nüsk,mensek ,nezr,zebh,zebih “gibi kelimeler ,Kurban sözcüğünün anlam alanlarına girer .
Kurban ;fu’lan vezninden mübalağa bildirerek ,”yaklaşmanın “ tüm olumlu anlamlarını kapsar . Bu kelime Arapçada gerek maddi gerekse manevi anlamda yakın olmayı ve yakınlaşmayı ifade eder .
Cahiliye müşrik Arapları Allah’a yaklaşmak maksadı ile putlara kurbanlar adar ve onları keserlerken bazen de Allahın adını bile bile söylemezlerdi. Kendi zanlarınca bazı hayvanlardan istifade etmeyi ve onları binek hayvanı olarak kullanmayı haram kılarak Allaha iftira ederlerdi. (Enam :138)
وَجَعَلُوا لِلّٰهِ مِمَّا ذَرَاَ مِنَ الْحَرْثِ وَالْاَنْعَامِ نَص۪يبًا فَقَالُوا هٰذَا لِلّٰهِ بِزَعْمِهِمْ وَهٰذَا لِشُرَكَٓائِنَاۚ فَمَا كَانَ لِشُرَكَٓائِهِمْ فَلَا يَصِلُ اِلَى اللّٰهِۚ وَمَا كَانَ لِلّٰهِ فَهُوَ يَصِلُ اِلٰى شُرَكَٓائِهِمْۜ سَٓاءَ مَا يَحْكُمُو
“Allah'ın yarattığı ekinlerle hayvanlardan Allah'a pay ayırıp zanlarınca, bu Allah'a, bu da ortaklarımıza (putlarımıza) dediler. Ortakları için ayrılan paylar Allah'a ulaşmıyor, fakat Allah için ayrılan ortaklarına ulaşıyor! Ne kötü hüküm veriyorlar?” (Enam :136)
وَقَالُوا هٰذِه۪ٓ اَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌۘ لَا يَطْعَمُهَٓا اِلَّا مَنْ نَشَٓاءُ بِزَعْمِهِمْ وَاَنْعَامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَاَنْعَامٌ لَا يَذْكُرُونَ اسْمَ اللّٰهِ عَلَيْهَا افْتِرَٓاءً عَلَيْهِۜ سَيَجْز۪يهِمْ بِمَا كَانُوا يَفْتَرُون!
''Bir de (asılsız iddialarda bulunarak) dediler ki: “Bunlar yasaklanmış hayvanlar ve ekinlerdir. Onları bizim dilediklerimizden başkası yiyemez. (Şunlar da) sırtları (binilmesi ve yük yüklemesi) haram edilmiş hayvanlardır.” Bir kısım hayvanları da keserken üzerlerine Allah’ın adını anmazlar. (Bütün bunları) Allah’a iftira ederek yaparlar. Bu iftiraları sebebiyle Allah onları cezalandıracaktır.''
Yüce Alllah bu Cahiliyye adetlerini kaldırarak o hayvanlardan gerekli istifadeyi bizim emrimize sunmuş oldu
وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَٓائِرِ اللّٰهِ لَكُمْ ف۪يهَا خَيْرٌۗ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ عَلَيْهَا صَوَٓافَّۚ فَاِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَاَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّۜ كَذٰلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
''Kurbanlık büyük baş hayvanları da sizin için Allah’ın dininin nişanelerinden kıldık. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar saf saf sıralanmış dururken (kurban edeceğinizde) üzerlerine Allah’ın adını anın. Yanları üzerlerine düşüp canları çıkınca onlardan siz de yiyin, istemeyen fakire de istemek zorunda kalan fakire de yedirin. Şükredesiniz diye onları böylece sizin hizmetinize verdik. ''(Hac:36)
Değerli Müslümanlar !
Önceki Ümmetlerde Kurban ibadeti:
Kurban İbadeti , bizim peygamberimiz (sas) ile başlamadı ve insanlıkla yaşıttır.Bunu Maide suresindeki Habil ve Kabil kıssası yolu ile anlayabiliyoruz.
Hiç şüphesiz Hac, Namaz İbadetleri gibi Kurban ibadeti de bizden önceki ümmetlere yapılması emredilmiş meşru bir ibadetti. Aşağıdaki ayet bize bu ibadetin kadim bir uygulama olduğunu gösteriyor.
وَلِكُلِّ اُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ عَلٰى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَه۪يمَةِ الْاَنْعَامِۜ فَاِلٰهُكُمْ اِلٰهٌ وَاحِدٌ فَلَهُٓ اَسْلِمُواۜ وَبَشِّرِ الْمُخْبِت۪ينَۙ
''Biz her ümmete kurban kesmeyi meşrû kıldık ki kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine Allah’ın adını ansınlar. Sonuç itibariyle hepinizin mâbudu tek bir tanrıdır. Şu halde yalnız O’na teslimiyet gösterin. Sen de Allah’ın buyruklarına içtenlikle teslimiyet gösteren kimseleri müjdele! (Hac:34)
Hz.Muhammedin şeriatinde Kurban ve Kulluk bilinci:
Muhterem Müslümanlar !
Bu ayet bize Kurban ibadetinin nasıl bir ibadet olduğunu açıklayan ve bu ibadetin asıl maksadının ne olduğunu gösteren berceste bir ayettir.
لَنْ يَنَالَ اللّٰهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَٓاؤُ۬هَا وَلٰكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوٰى مِنْكُمْۜ كَذٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ عَلٰى مَا هَدٰيكُمْۜ وَبَشِّرِ الْمُحْسِن۪ينَ
''Onların etleri ve kanları asla Allah’a ulaşmaz. Fakat O’na sizin takvanız (Allah’a karşı gelmekten sakınmanız) ulaşır. Böylece onları sizin hizmetinize verdi ki, size doğru yolu gösterdiğinden dolayı Allah’ı büyük tanıyasınız. İyilik edenleri müjdele!'' (Hac:37)
Tüm canlılarda ruh vardır ve ruh , o varlığın cevheridir,özüdür .İşte Salih amellerin ruhu da vardır ve o da bilinçtir,şuurdur.Kurban ibadetinde kesilen hayvanların etleri ve kanları ulaşmadığı halde , kuldan sadece Allah’a ulaşan şey ise; takvadır yani sorumluluk bilincidir.
Diğer ibadetlerde olduğu gibi bu ibadetin özü de ''Takva''dır. Sözlükte “korumak, korunmak, sakınmak, saygı göstermek, dindar olmak, itaat etmek, korkmak, çekinmek” anlamlarındaki vikāye masdarından türeyen takvâ kelimesini Seyyid Şerîf el-Cürcânî, “Allah’a itaat ederek azabından sakınmaktır, bu da ceza almayı haklı kılan davranışlardan nefsi korumak suretiyle gerçekleşir” şeklinde tarif eder (et-Taʿrîfât, “vḳy” md.(DİA –takva mad.)
Takva ;Koruma ve korunmayı esas alarak,Allahın emirlerine karşı teyakkuzda beklemek ve kullukta hassas olma halidir. ''diyebiliriz.
Takva yani Kulluk Bilinci , insanın varoluş nedenidir. Allah insanları ve cinleri ancak kendisine kulluk etmeleri için yaratmıştır. (Zariyat:56)
İnsanın kulluk bilinci; iradesini Allah’a teslim etmesi ve bu bilinçle ,O’nun kanunlarına uyması, hayatını Allah’ın rızasına uygun şekilde yaşaması, anlamına gelir.
Kulluk bilincimizi daha canlı ve aktif hale getirebilmek için ,Rabbimiz her hac vakti olan Zilhiccenin 10,11 ve 12. Günlerinde bizlere kurban kesmemizi emrediyor.
Yüce Allah bize, Peygamberimiz vasıtası/ sünneti ile bu kadim ibadetin nasıl,nerede ve ne zaman yapılacağını apaçık şekilde hem de her sene bizzat kendisi uygulayarak hemde içeriğini açıklayarak göstermiştir.
Kurban; hem Kuranın ve hemde Sünnetin nassları ile sabittir.Hanefi mezhebine göre vacib,diğer mezheplere göre de sünnettir.Bu ibadeti yapmaya Müsait olup ,kurban kesmeyen kişi Allah katında sorumludur.
Bu ibadetin dayanağı olarak Kuran ve Sünnetten delillerle şu şekilde sıralayabiliriz.
Kurban hakkında ilgili rivayetler:
1-Bayram namazının önce kılınıp sonra kurbanı kesilmesi (Buhari, İdeyn :Bab-ı 3)
2- Kurban kesmenin sevabı (Tirmiz’i, Edahi :1)
3-Resul’ünün iki koç kesmesi ( İbn-i Mâce Ehi :1, Ebu Davut Dahaya 3.4)
4-Kurbanın güzel boğazlanması (Müslüm Sayd 57, ebu David Dahaya 10:11)
5-Kurbanın İbrahim aleyhisselam‘ın sünneti-Adeti olduğu ile ilgili rivayet (İbn-i Mace ,Edahi 3, 19498-İbn-i Hanbel , 4. cilt 368)
6-Kurban etlerinin üç günden fazla saklanmasının yasaklaması (ebu Davut Dahaya 9:10(O zamanda bu yasaklama ;Ümmet fakir olduğu için Tasadduk edilmesi gerekiyordu) .
Muhterem Müslümanlar !
Kurban muhteşem bir ibadettir!
Kurban ibadetinin kul ,için birçok maksadları(gayeleri) ve hikmetleri vardır:
Kurban ibadetinin Maksadları:
*Öncelikle , milyonlarca hacı ve dünyadaki milyarlarca müslüman, haccın menasiki olan kurbanlarını Allaha yakınlaşmak maksadı ile boğazlıyor ve hep birlikte O'na dua edip onun azametini haykırarak Allahu Ekber,Allahu Ekber nidaları ile yeri göğü inletiyor meleklere eşlik ediyorlar.
İşte bu ilahi koroya dahil olma halidir!
*Kurban; Allahın insana değil, insanın Allah’a yaklaşmasını ifade eder ,şöyleki ;
O Allah ki kuluna şah damarından daha yakındır, çünkü Allah ,insandan uzak değildir fakat insan Allah ile kendisi arasına birşeyleri sokunca sıkıntı oluyor ve Ondan uzaklaşıyor.
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِه۪ نَفْسُهُۚ وَنَحْنُ اَقْرَبُ اِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَر۪يدِ
''Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin ona verdiği vesveseyi de biz biliriz. Çünkü biz, ona şah damarından daha yakınız.'' (Kaf:16)
*Kurban kesmemizin bir diğer maksadı; maddi varlığımızı Allah’a adama ve O’na yakınlaşma ile birlikte özetle ;'' varlığımı senin emrine amade kılarım'' amacını taşır.Bu ibadet müminleri malın boyunduruğundan kurtarmak, ona tapmaktan ve dünyevileşmekten korumaktır.
*Kurban; insana aynı zamanda varlık hiyerarşisinin önemi de anlatan sembolik bir ibadettir .Varlık hiyerarşisi demek sırası ile ;Allah ,insan ve diğer mahlukatın sıralaması demektir.Allah insanı mükerrem yarattığı için insanın konumu hayvan ve diğer mahlukattan öncedir.Yani kurbanın maldan sunulmasının anlamı ; Allahın insana bahşettiği dünyalıkların; insan ile Rabbin arasına girmesine engel olmaktır.
Kurban ;Allahın kuluna bahşettiği ,lütfettiği nimetleri ondan uzaklaşmasına engel olunmasının her sene tekrarlanma halidir. yani ;''yaklaş sana verilenlerle şımarma ! uzaklaşma! mala tapma!nesne olma ''demektir.
Sonuç olarak, Kurban kesmek, bize kulluk bilincimizi hatırlatır ve Allah’a yakınlaşma fırsatı sunar.
Kulluk bilinciyle yaşamak, hayatımızı anlamlı kılar ve Allah’a olan sevgimizi artırır.
Kurbanın hikmetini, eti ve kanı gibi maddi unsurlarda, sosyal ve ekonomik katkısında değil, manevi boyutunda aramamız gerektiğini gösterir.
Aziz Müslümanlar !
KURBAN İBADETİNİN HİKMETLERİ:
Kurban ibadetinin hikmetlerine gelirsek;
1- Öncelikle Kardeşlik yardımlaşma ve dayanışmaya katkı sağlayarak, sosyal adaleti ayakta tutmaya yardımcı olur.
2- Zengine malını Allah rızası için harcama ve başkaları için paylaşma hazzı ve alışkanlığı verir.
3 – Cimrilikten, hasislikten, pintilikten korur, dünya malına tutku beslemekten korunur.
4- Fakirlerin bayram yapmalarına vesile olur, onları sevindirerek huzurlu bir bayram geçirmelerini sağlar.
5- Kurban fakir ve zengini birbirine yaklaştırır.
6- Ülke ekonomisine katkı sağlayarak enflasyonun düşmesine yardımcı olur yani et fiyatlarının düşmesine vesile olur .
7- Yılda bir gün et yiyen fakirlerin olmasına olanak sağlar .
8- Fakir ülkelerdeki vekâlet yoluyla kaynaşma dayanışma ve kardeş olmanın etkisiyle ümmetin birlik ve beraberliğe katkı sağlarlar.
Rabbim ;hepimize hayırlı bir Bayram geçirmeyi ,başkalarını sevindirdiğimiz bir bayram yaşamayı, ümmetin birlik ve beraberliğine katkı sağlayan bir bayram olmasını niyaz ediyorum!
HAZIRLAYAN :
SEYİTAHMET ORHAN
GEBZE MÜFTÜLÜĞÜ ADRB VAİZİ
